Betül Gürünlü, oldukça önemli bir meslek olan ve sağlık alanında birçok çeşitliliğe sahip olan kimya mühendisliği ve biyomühendislik hakkında değerli bilgi ve tecrübelerini bizlere anlattı…
Merhabalar, öncelikle sizi biraz tanıyabilir miyiz?
Tabii ki. Bor teknolojileri konusunda araştırmalar yaparak Yıldız Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümünde lisans derecemi 2009 yılında tamamladım. Aynı yıl İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Anabilim dalında yüksek lisans eğitimime başladım. Yüksek lisansım esnasında kömürden sentetik yakıt üretimi amacıyla demir bazlı zeolit destekli Fischer Tropsch katalizörlerinin geliştirilmesi üzerine çalıştım ve 2012 yılında yüksek lisans çalışmamı tamamladım. 2013 yılında Gebze Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü Proses ve Reaktör Tasarımı Anabilim Dalı’nda doktora eğitimime başladım. Doktoram sırasında 2015 – 2016 yılları arasında bir yıl süreyle Sheffield Hallam Üniversitesi Makine Mühendisliği bölümünde öğrenim gördüm. Doktora tezim kapsamında grafen için verimli bir sentez yöntemi geliştirilmesi üzerine çalıştım, aynı bölümde araştırma görevlisi olarak çalıştım ve 2019 yılında doktora eğitimimi tamamladım. Doktora sonrası burslu araştırmacı olarak İstanbul Teknik Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi’nde hava kalitesini düzenleyen sensör teknolojileri geliştirme konusundaki bir TÜBİTAK projesinde çalıştım.
Akademik ve mesleki kariyeriniz hakkında bizi biraz bilgilendirebilir misiniz?
Türkiye’nin önde gelen Anadolu liselerinden biri olan İstanbul Köy Hizmetleri Anadolu Lisesi’nden Fen Bilimleri alanında 2005 yılında mezun oldum. Daha sonra aynı yıl İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) Kimya Mühendisliği bölümünde lisans eğitimime başladım. Lisansımın ikinci yılında YTÜ Abdulkadir Kuyulu Bor Teknolojileri Araştırma Laboratuvarı’nda yarı zamanlı (haftada 10 saat) asistan öğrenci olarak çalışmaya başladım. Bu laboratuvarda bilimsel bir çalışmanın nasıl koordine edileceğini öğrendim. “Boraks Dekahidrattan Trimetil Borat Sentezi” başlıklı bir tez hazırladım ve ardından Temmuz 2009’da Kimya Mühendisliği bölümünden lisans derecesi ile mezun oldum. Lisans tezim birçok ulusal/uluslararası konferanslardaki birçok bilimsel bildiri ve makale olarak sunuldu.
2013 yılında Kocaeli’de Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) Kimya Mühendisliği Bölümü’nde Proses ve Reaktör Tasarımı Anabilim dalında doktora eğitimine başladım. Doktora derslerimin ardından bir yıl süreyle (2015-2016) Sheffield Hallam Üniversitesi Makine Mühendisliği bölümünde Türkiye Ulusal Ajansı tarafından sağlanan destekle Erasmus+ Avrupa Değişim Programı kapsamında eğitim almaya hak kazandım.
2020 Ocak ayından Ağustos 2021’e kadar doktora sonrası burslu araştırmacı olarak “Düşük güçlü, non-invaziv uyumlu optik tabanlı sensörler ev destekli sağlık ve hava kalitesi izleme” başlıklı bir TÜBİTAK projesinde görev aldım. 2021 yılı Eylül ayından bugüne kadar Üsküdar Üniversitesi Biyomühendislik Bölümü’nde Dr. Öğretim Üyesi olarak görev yapmaktayım. Biyomühendislik Temel Konuları, Kütle Transferi, Isı Transferi, Taşınım Olayları, Biyosensörler ve Genel Kimya gibi başlıca mühendislik derslerini anlatmaktayım. Bunun yanı sıra başlıca araştırma alanlarım; algılayıcı (sensör) teknolojileri, nanoteknoloji, grafen sentezi ve karakterizasyonu, bor teknolojileri, Fischer-Tropsch sentezi, çözünmüş oksijen kontrolü, proses kontrol, antioksidan, antibakteriyel, fotokatalitik özellikte gümüş nanoparçacık geliştirilmesi, nanomalzemeler, karbon malzemeler, sentez gazından benzin üretimi için katalizör geliştirilmesi, beta glukanın tıbbi uygulamaları, biyoreaktör prosesleri.
Bu alana ilginizi ilk ne zaman keşfettiniz?
Küçüklüğümden beri Fen Bilimlerine ilgim ve yatkınlığım vardı. İlkokulda parlak bir öğrenciydim. 1996 yılında TRT’de sunulan “Var Mısın?” isimli ilkokullar arası bilgi yarışmasında ilkokulumu temsilen katılmıştım. Burada kazandığım ödül TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplarından “Dünya ve Uzay” idi, bu kitap ben de fen bilimlerindeki ilgiyi arttırmıştı. Yine lise sırasında Fen Bilimleri alanını seçmiştim. Zira Fizik, Matematik, Kimya ve Biyoloji derslerine daha fazla ilgi duyuyordum, kolay bir şekilde yapıyordum. Bu nedenle Kimya Mühendisliği’ni seçtim. Kimya Mühendisliği ve Biyomühendislik disiplinleri pek çok konuda ortak derslere sahip bölümlerdir. Tıp ve biyoloji ile alakalı konular insanlığa, canlılara, doğaya, çevreye dair alanlardaki sorunlara çare bulabilmek, çözüm oluşturmak adına oldukça kıymetli buluyorum. Biyomühendislik; fizik, kimya, moleküler biyoloji/genetik ve matematik gibi temel bilimlerle mühendislik bilimlerini birleştirerek interdisipliner bir alan oluşturan bir mühendislik dalı olduğu için biyomühendislik bölümünde akademik faaliyetlerimi yürütmeye devam ediyorum.
Kimya mühendisliği ve biyomühendislik alanındaki çalışmalarınızdan bahseder misiniz?
Son dönemde yaptığım çalışmalar farklı endemik bitki türleri ve bunların antioksidan, antibakteriyel ve fotokatalitik özelliklerini belirlemek konusunda olmuştur. Ülkemizin pek çok yöresinde yüksek rokelte vermesi ve %65 oranında yağ içeriğine sahip olması nedeniyle tercih edilen Şebin Cevizi ve bu ceviz türünün ağaç yaprağı, ceviz perdesi denilen septumu, cevizin iç meyvesinden elde edilen özütü, meyvesinden elde edilen yağı, dış sert sarı kabuğunun özütü, dış yeşil kabuğunun özütü faydalanılarak antioksidan, antibakteriyel, fotokatalitik özellikte gümüş nanoparçacık geliştirilmesi konusunda çalıştım. Ayrıca vücuttaki serbest radikallerle savaşmaya yardım eden antioksidanlar açısından zengin bir bitki olan, kökeni Sibirya olup ülkemizde Bayburt, Erzurum, Gaziantep ve Şanlıurfa’da yetişen Tarhun bitkisinin yapraklarından elde edilen bitki özütü yardımıyla sentezlenen gümüş nanoparçacıkların antioksidan, antibakteriyel ve fotokatalitik özelliklerini belirlenmesi konusunda çalıştım. Bunun dışında sürekli karıştırmalı akışlı tank reaktörde fiziksel ve kimyasal absorbsiyonlu durumlarda ve katalizörsüz sodyum sülfit çözeltilerinde çok yavaş kimyasal reaksiyonlu absorpsiyon rejiminde çözünmüş oksijen konsantrasyonunun kontrolü amacıyla bir çalışma yürütüyorum. Ülkemiz endemik bitki türü olarak oldukça zengin bir ülke. Hibiscus syriacus ve Euphorbia marginata bitki türleriyle de yine devam ettirdiğim çalışmalar mevcut. Bunun dışında hayvansal kaynaklı doğal ürünlerle de yürüttüğüm çalışmalar da mevcut. Sivas Zara yöresinden elde edilen koyun yünlerinden elde ettiğim keratin ile gümüş nanoparçacık sentezi konusunda çalışıyorum. Ayrıca bir başka çalışmam da da aynı yöreden elde ettiğim koyun yünlerinden elde ettiğim yün yağı yani lanolini kullanarak gümüş nanoparçacık sentezleyip bunun antioksidan antibakteriyel ve fotokatalitik aktivitelerini inceliyorum. Aktif çalışan bir biyomühendislik laboratuvarımız mevcut ve pek çok lisans bitirme tezi öğrencimiz ve yüksek lisans öğrencimiz tezlerini bu laboratuvarlarda tamamlıyor. Yine 3 L hacimli bir biyoreaktör sistemimiz bulunmakta olup aynı zamanda kontrol ünitesi mevcuttur. Karıştırmalı tank reaktörü cam otoklavlanabilir biyoreaktörümüz sayesinde pek çok öğrencimiz mikrobiyal, bitki ve memeli hücre kültürüyle araştırmalarını yürütebilmektedir. Biyoreaktörümüzde kesikli, beslemeli-kesikli, perfüzyon yani enjeksiyonlu ve sürekli kültür çalışmaları yapılabilmektedir. Hem hücre kültürü hem de mikrobiyal kültürlerini 3 L hacme kadar tek ve çok kullanımlık biyoreaktörümüz için kontrol edebilen gelişmiş bir kontrol ünitemiz bulunmaktadır. Bu nedenle biyoreaktör sistemimizi kozmetikten gıdaya, ilaç üretiminden doku mühendisliğine, çevre mühendisliği çalışmalara kadar birçok alanda farklı akademik ve endüstriyel hizmet çalışmalarında kullanmaktayız.
Çalışmalarınızı gerçekleştirirken başka hangi alanlardan faydalanıyorsunuz?
Aslında biyomühendislik pek çok disiplinden beslenen bir disiplindir. Biyomühendislik çalışmalarımız kapsamında kimya mühendisliği, biyomedikal mühendisliği, genetik mühendisliği, doku mühendisliği, çevre mühendisliği, biyoloji, moleküler biyoloji ve genetik, kimya ve biyokimya, fizik, elektrik ve elektronik mühendisliği, malzeme mühendisliği, enzim mühendisliği, bilgisayar mühendisliği, matematik ve istatistik gibi pek çok farklı disiplinden faydalanmaktayız.
Biyomühendis olmak isteyen gençlere birkaç tüyo verir misiniz?
Biyomühendisliğin alanı çok geniş yelpazede olup canlı sistemleriyle hemen hemen alakalı her konuya eğilmektedir. Mikroorganizmalarla çalışmalar yürütebilir, doku mühendisliği, yapay organ çalışmaları yapabilir, biyouyumlu implantlar geliştirebilir, çözümler sunabilirsiniz, pek çok hayata dokunabilirsiniz. Kanserli kemik hücresini vücuttan alıp yerine yapay kemik dokusu oluşturabilirsiniz. Tarımsal sorunlardan çevre ile ilgili konulara, nörolojik ve genetik hastalıklardan, pek çok kanser türüne, doku ve uzuv kaybı gibi pek çok sağlık sorununa yenilikçi çözümler geliştirmek istiyorsanız biyomühendislik disiplini tam anlamıyla size göre diyebilirim.
Bu keyifli sohbet için çok teşekkürler. Son olarak seyircilerimize neler söylemek istersiniz.
Hiçbir zaman kendinize inanmaktan vazgeçmeyin, sınırlarınızı zorlamaktan çekinmeyin, meraklı olun, soru sorun, saçma bile bulunulacağını düşünseniz bile sorgulamaktan vazgeçmeyin ve araştırın, çalışın, zamanınızı iyi planlayın. Daha da önemlisi bilim ve akıldan ayrılmayın.
